Światowy dzień FAS zwany też Dniem Świadomości FAS jest obchodzony corocznie na całym świecie w dniu 9 września (09.09 – zestawienie dziewiątek kojarzy się z dziewięcioma miesiącami ciąży). Oprócz zwrócenia uwagi na problemy osób z Alkoholowym Zespołem Płodowym, ma on na celu uświadomienie przyszłym matkom szkodliwości picia alkoholu w czasie ciąży i jego negatywnego wpływu na rozwój płodu, a w konsekwencji na dalszy rozwój dziecka.

Co to jest FASD ?

Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (FASD) jest nieuleczalnym, niegenetycznym zespołem chorobowym mogącym wystąpić u dzieci, których matki piły alkohol w czasie ciąży. Ponieważ nie ma „bezpiecznej” ilości alkoholu, której spożycie nie naraża dziecka na wystąpienie FASD, kobiety planujące dziecko lub spodziewające się go nie powinny pić alkoholu! Tylko zachowując całkowitą abstynencję kobieta w ciąży eliminuje ryzyko wystąpienia FASD u swojego dziecka!

FASD charakteryzują:

• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego
• zaburzenia neurologiczne
• opóźnienie rozwoju fizycznego i psychicznego
• zaburzenia zachowania
• niedorozwój umysłowy
• nadpobudliwość psychoruchowa
• wady rozwojowe (m.in.: serca i stawów).

Skutkiem tych nieprawidłowości mogą być u dziecka trudności z:

• uczeniem się
• koncentracją uwagi
• pamięcią i zdolnością do rozwiązywania problemów
• koordynacją ruchową
• zaburzeniami mowy
• relacjami z ludźmi
• przestrzeganiem norm społecznych.

Deficyty związane ze Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (FASD) mają wpływ na rozwój intelektualny oraz społeczny także w okresie dorastania i po osiągnięciu dorosłości.

Najcięższą formę uszkodzeń wywołanych prenatalną ekspozycją na alkohol stanowi Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS), w którym oprócz uszkodzeń ośrodkowego układy nerwowego, jak opisane powyżej, wstępują również:

• prenatalne i postnatalne zaburzenia wzrostu (masa + długość ciała)
• dysmorfie twarzy (charakterystyczne cechy budowy twarzy: wąskie szpary powiekowe, brak rynienki podnosowej, brak górnej czerwieni wargowej).

Ponadto, do często występujących cech fizykalnych należą:

• małogłowie (mikrocefalia)
• spłaszczona środkowa część twarzy
• krótki, zadarty nos
• mała żuchwa
• niesymetrycznie osadzone uszy
• zmarszczka nakątna (w kąciku oka).

Powyższe cechy nie zawsze muszą świadczyć o uszkodzeniach wywołanych ekspozycją płodu na działanie alkoholu. Oceny tego, czy występowanie danej cechy jest związane z płodową ekspozycją na alkohol może dokonać tylko lekarz!

Pamiętaj, że zaburzeniom związanym z FASD można w 100% zapobiec poprzez abstynencję w ciąży!

Mity i fakty na temat spożywania alkoholu w czasie ciąży

Mit 1. Mój lekarz powiedział, że spokojnie można wypić jedną bądź dwie lampki wina w ciąży

Twój lekarz może nie wiedzieć o negatywnym wpływie alkoholu na prawidłowy rozwój dziecka, bądź czuć się niekomfortowo w rozmowie dotyczącej wpływu alkoholu na zarodek, czy płód. Niestety wielu lekarzy nie posiada wiedzy z zakresu teratogennego działania alkoholu na płód. Ponadto, niektórzy lekarze mogą czuć się niezręcznie w rozmowie z kobietą, która nie jest skłonna do abstynencji w ciąży, dlatego też, mogą aprobować małe ilości wina w ciąży. Postawa ta jest niezgodna z rekomendacjami i naukowymi doniesieniami o teratogennym działaniu alkoholu.

Mit 2. Moje znajome, czy kobiety w mojej rodzinie piły nieznaczne ilości alkoholu w ciąży i ich dzieci są zdrowe

Każda ciąża jest inna. Nie każda ciężarna, która pije alkohol w ciąży, urodzi dziecko z problemami widocznymi w okresie noworodkowym, dojrzewania czy dorosłości, tak samo jak nie każdy palacz będzie miał raka płuc. Natomiast niepodważalnym jest faktem toksyczne działanie alkoholu na rozwijające się w łonie matki dziecko. Dlatego też, po co ryzykować? Niektóre dzieci mogą przejawiać subtelne uszkodzenia, będące efektem płodowej ekspozycji na alkohol, które widoczne staną się dopiero w wieku szkolnym (bądź później) takie jak problemy z nauką i zachowaniem. W wielu przypadkach istniejących problemów i deficytów nie wiąże się z prenatalną ekspozycją na alkohol, co pociąga za sobą błędne diagnozy i opóźnioną w czasie adekwatną pomoc. Jak stwierdza dr. Susan Astley „Dzieci po prenatalnej ekspozycji na alkohol często wyglądają złudnie dobrze /normalnie/ zdrowo w okresie przed edukacją szkolną. Całościowy wpływ teratogennego działania alkoholu w życiu płodowym, widoczny będzie dopiero w okresie dojrzewania”.

Mit 3. Jedna lampka wina nie ma wpływu na rozwój dziecka

Każda ilość alkoholu spożyta przez ciężarną dociera do rozwijającego się dziecka, nawet jeśli jest to niewielka dawka. Nie ma takiej ilości alkoholu, która nie przedostawałaby się do rozwijającego się w łonie matki dziecka.

Mit.4 Picie alkoholu w ciąży jest bezpieczniejsze niż zażywanie kokainy czy heroiny

Napoje alkoholowe a wśród nich wino, powoduje zdecydowanie większe i poważniejsze deficyty niż jakikolwiek inna substancja teratogenna. „Ze wszystkich substancji uzależniających (kokaina, heroina, marihuana), alkohol powoduje najpoważniejsze uszkodzenia neurobehawioralne płodu „ IOM (Instytut Medycyny, USA). Każdy rodzaj alkoholu (np.: wódka, piwo, wino, whisky), jak również inne substancje psychoaktywne zażywane w czasie ciąży wiążą się z ryzkiem uszkodzenia płodu.

Mit 5. Trzeba być osobą uzależnioną od alkoholu, by urodzić dziecko z FASD

Wiedza naukowa w zakresie teratogennego działania alkoholu jest jednogłośna: Każda ilość alkoholu pity poniżej w czasie ciąży jest ryzykiem dla prawidłowego rozwoju dziecka, nie trzeba pić ryzykownie czy szkodliwie, by powodować ryzyko dla zdrowego rozwoju płodu. Wiele kobiet nie uzależnionych od alkoholu rodzi dzieci z deficytami wynikającymi z płodowej ekspozycji na alkohol. Fakt ten jest wynikiem braku wiedzy o teratogennym działaniu alkoholu na płód.

Mit 6. Alkohol przyczynia się tylko do zmian fizycznych - jeśli dziecko wygląda normalnie, to musi być zdrowe

Zdecydowana większość dzieci (ponad 85%) eksponowanych na działanie alkoholu w życiu płodowym nie ma wrodzonych wad fizycznych tylko deficyty poznawcze i/lub problemy z zachowaniem. Spektrum zaburzeń wywołanych alkoholem jest bardzo szerokie, dlatego też większość deficytów poznawczych, czy problemów z zachowaniem rzadko diagnozowana jest, jako pochodna działania alkoholu w życiu płodowym.

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Czy istnieje bezpieczna ilość alkoholu w ciąży?

W ciąży nie ma bezpiecznej dawki alkoholu. Każda ilość alkoholu, nawet zawarta w jednej lampce wina bez problemu przechodzi przez łożysko dostając się tym samym do rozwijającego się płodu. Rozwijające się w łonie matki dziecko nie posiada umiejętności metabolizmu alkoholu etylowego poprzez wątrobę czy inne narządy. Alkohol przedostaje się do organizmu dziecka a jego stężenie jest takie samo jak we krwi matki.

Czy picie alkoholu może utrudniać zajść w ciążę?

Istnieją dowody naukowe przemawiające za tym, że spożywanie alkoholu w dużych ilościach wpływa na płodność i utrudnia tym samym zajście w ciążę. Lepiej przestać pić alkohol Planując ciążę, lepiej przestać pić alkohol.

Czy picie alkoholu może doprowadzić do poronienia?

Niektóre badania naukowe dowiodły występowania zależności między wzmożoną ilością poronień i narodzin martwego dziecka w sytuacji spożywania alkoholu w ciąży.

Czy picie alkoholu po pierwszym trymestrze jest bezpieczne?

Nie! Alkohol wpływa bezpośrednio na rozwój mózgu dziecka. Mózg rozwija się przez okres całej ciąży, co oznacza że spożywanie alkoholu w każdym z trymestrów zwiększa ryzyko wystąpienia uszkodzeń mózgu. Co więcej nie ma okresu w czasie ciąży, który w pełni byłby bezpiecznym czasem na spożywanie napojów alkoholowych. Badania naukowe potwierdzają zwiększone ryzyko wystąpienia małego obwodu (wielkości) głowy dziecka a faktem spożywania napojów alkoholowych przez matkę w 2 i 3 trymestrze ciąży.

Czy dziecko może urodzić się z symptomami głodu alkoholowego?

Tak, dzieje się tak w przypadku kiedy matka spożywała alkohol w ciąży oraz niewiele przed porodem. Wśród symptomów głodu alkoholowego u noworodków występują drżenia, zwiększone napięcie mięśniowe, niepokój i częsty płacz.

Czy w czasie karmienia piersi można sięgać po napoje alkoholowe?

Alkohol pity prze matkę przedostaje się do jej mleka a jego stężenie jest zbliżone do tego jakie jest we krwi matki. Tylko czas wpływa na spadek stężenie alkoholu w mleku matki. Trzeba od 2 do 2,5 godziny by z mleka usunąć ilość alkoholu odpowiadającą jednej porcji standardowej. Alkohol wpływa na laktację.

Właśnie dowiedziałam się, że jestem w 6 tygodniu ciąży a w ostatni weekend wypiłam piwo. Czy moje dziecko będzie miało FASD?

Nieznana jest bezpieczna ilość alkoholu w ciąży, dlatego ciężko jest stwierdzić czy jedno piwo jest bezpieczną dawką. Dla zdrowia dziecka i jego prawidłowego rozwoju, ważne abyś od momentu kiedy wiesz o ciąży, nie piła alkoholu.

Podejmij działanie!

Zapraszamy wszystkich do tworzenia społeczności osób promujących ciążę bez alkoholu i rozpowszechniających informację o destrukcyjnym jego wpływie na dziecko rozwijające się w łonie matki. Wrzesień jest Miesiącem Świadomości FASD! Niech nasze wspólne działanie przez cały ten czas przyczyni się do wzrostu świadomości i zmiany postaw społecznych oraz będzie wyrazem solidarności z osobami cierpiącymi na Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych. Niech świat o tym usłyszy!

Na podstawie materiałów profilaktycznych Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom oraz Instytutu Nowej Kultury Opracowała Anna Petrycka